Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του γαλλικού ρομαντισμού γεννήθηκε στην Μπεζανσόν.
Ως παιδί ακολούθησε τις συντηρητικές αρχές της οικογένειας και έγινε βασιλόφρων. Θεωρήθηκε παράλληλα παιδί-θαύμα στη λογοτεχνία με πολλές βραβεύσεις από ιδρύματα της εποχής του. Εγκατέλειψε αργότερα τις νομικές σπουδές για να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία. Με τον αδελφό του Αμπέλ εξέδωσε το λογοτεχνικό περιοδικό Conservateur Littéraire (1810-21).
Συνδέθηκε νωρίς με τους φιλελεύθερους ρομαντικούς (1825) οι οποίοι απέρριψαν τον αυστηρό κλασσικισμό στη λογοτεχνία και υποστήριξαν την ελευθερία σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής. Αυτή η αγάπη για την ελευθερία τον έκανε οπαδό της Ελληνικής Επανάστασης και δια βίου Φιλέλληνα –Στην ποιητική του συλλογή Orientales (Τα ανατολίτικα) του 1829 υπάρχουν αναφορές στον ελληνικό αγώνα και στη σφαγή της Χίου. Μεγάλη επιρροή στους ρομαντικούς άσκησε η έκδοση των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών από τον Κλωντ Φωριέλ. Ο Ουγκώ στρέφεται οριστικά τότε κατά της μοναρχίας.
Η στροφή αυτή φέρνει τον Ουγκώ πλησιέστερα προς την γαλλική επανάσταση του 1789 και την απήχησή της στον λαό. Είναι η εποχή που γράφει το πασίγνωστο μυθιστόρημά του «Η Παναγία των Παρισίων», μια ιστορική απεικόνιση του Μεσαίωνα με κοινωνικό χαρακτήρα.
Γίνεται μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας πριν κλείσει τα 40 του, αφού είχε απορριφθεί πολλές φορές προηγουμένως.
Μεγάλο πλήγμα απετέλεσε γι’ αυτόν ο πνιγμός της αγαπημένης του πρωτότοκης κόρης, Λεοπολντίν, στον Σηκουάνα.
Η εμπλοκή του στην πολιτική ως γερουσιαστής πρώτα και μετά ως βουλευτής, έγινε στην Συντακτική Εθνοσυνέλευση του 1848. Στρέφεται όμως κατά του Λουδοβίκου-Ναπολέοντα όταν αυτός ανέστειλε το Σύνταγμα (2 Δεκεμβρίου 1851) και καταφεύγει στο νησί Τζέρσεϋ της Μάγχης για να αποφύγει την σύλληψη. Οι επιθέσεις του κατά του Ναπολέοντα Γ’ τον καθιέρωσαν ως επικεφαλής των Δημοκρατικών στην Γαλλία. Θα ζήσει 18 χρόνια στην εξορία περιμένοντας την πτώση του αυτοκράτορα.
Το 1862 θα κυκλοφορήσουν «οι Άθλιοι», το έργο που διαβάστηκε περισσότερο από κάθε άλλο βιβλίο του 19ου αιώνα. Η καταγγελία της κοινωνικής αδικίας έγινε κήρυγμα σε όλη την Ευρώπη.
Ενδιαφέρεται με πάθος για την μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866-69, εκφράζοντας πάλι τον φιλελληνισμό του. Σε επιστολή του με την οποία εμψύχωνε τους επαναστάτες της νήσου έγραφε: «Η Κρήτη είναι Ελλάδα. Λογαριάστε με κοντά σας σαν συγγραφέα και σαν πολίτη (…) Ανήκω στην Ελλάδα και την Γαλλία». (Μετάφραση Φ. Δρακονταειδή).
Σκόπευε να γράψει ένα έπος για την Κρήτη αλλά οι εξελίξεις του 1870-71 τον καθήλωσαν. Η γαλλική ήττα από τους Πρώσους και μετά η παρισινή Κομμούνα ήταν γεγονότα που άλλαξαν την τύχη της πατρίδας του.
Επέστρεψε, και έγινε πάλι βουλευτής αλλά για λίγο, -φεύγει πάλι όταν επιβάλλεται η Κομμούνα και υποστηρίζει μια φιλελεύθερη πολιτεία. Το 1876 ονομάζεται γερουσιαστής και πάλι.
Ο Ουγκώ υπήρξε μάρτυρας της μετάλλαξης ενός ολόκληρου αιώνα από εκείνον των ελευθεριών ως την απογοήτευση του 1871 που προοιωνίζεται άλλου είδους ανατροπές κατά τον εικοστό αιώνα. Παρέμεινε ένας εραστής της Ελλάδας και των αγώνων για την ελευθερία.
Θάνος Μ. Βερέμης, Ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ.