Ο Γιόχαν Γιόακιμ Βίνκελμαν (Johann Joachim Winckelmann) γεννήθηκε στην πόλη Στένταλ (Stendal) της Σαξωνίας στη Βόρεια Γερμανία. Ήταν γιός ενός τσαγκάρη. Σπούδασε Θεολογία, ωστόσο, γρήγορα τον κέρδισε η αγάπη του για την ιστορία, ιδιαίτερα την αρχαία. Σύντομα εξελίχθηκε σε έναν από τους πιο επιφανείς αρχαιογνώστες και λάτρη της Ελλάδας. Ήταν τα μέσα του 18ου αιώνα, όταν το κίνημα του Φιλελληνισμού γνώριζε ιδιαίτερη άνθιση στον γερμανόφωνο χώρο, ειδικά στο χώρο των Πανεπιστημίων.
Το 1756 ο Βίνκελμαν κυκλοφόρησε το πρώτο σύγγραμμά του με τον ενδεικτικό τίτλο Σκέψεις για τη μίμηση των ελληνικών έργων στη ζωγραφική και τη γλυπτική (Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke in der Malerei und Bildhauerkunst). Στο συγκεκριμένο βιβλίο του εξέφρασε για πρώτη φορά τις απόψεις του για την ανωτερότητα της αρχαίας ελληνικής τέχνης, ενώ προέτρεψε τους καλλιτέχνες να διδαχθούν από αυτή και να προσπαθήσουν να την προσεγγίσουν με μία διάθεση δημιουργικής μίμησης και όχι στείρας αντιγραφής. «Η μοναδική οδός για την μεγαλοσύνη, είναι η μίμηση των αρχαίων Ελλήνων», συνήθιζε να λέει. Μελετώντας σε βάθος την αρχαία ελληνική τέχνη και τις αξίες της, ο Βίνκελμαν την αυτονόμησε από τα δεσμά των φιλολογικών πηγών. Παράλληλα, διατύπωσε το εξελικτικό σχήμα «γέννηση, ανάπτυξη, ακμή και παρακμή» για την τεχνοτροπική ανάλυση και ταξινόμηση της αρχαίας ελληνικής τέχνης, δίνοντας με τον τρόπο αυτό καινούργια ερεθίσματα στην αρχαιολογική επιστήμη και νέες οπτικές θεώρησης του αρχαίου πολιτισμού για τη διεύρυνση της διεξαγόμενης έρευνας.
Οι καινοτόμες θέσεις του άσκησαν μεγάλη επίδραση στους συγχρόνους του αλλά και στους μεταγενέστερους μελετητές και σπουδαστές της αρχαίας ελληνικής τέχνης, κυρίως στην πατρίδα του, τη Γερμανία. Επηρέασαν, ωστόσο, και το έργο πολλών μεγάλων πνευματικών μορφών και Φιλελλήνων του 19ου αιώνα, όπως ο Γκαίτε, ο Φρίντριχ Σίλερ και ο Λόρδος Μπάιρον. Ο απόηχος των θεωριών του Γιόχαν Βίνκελμαν για την καθοριστική συμβολή του δημοκρατικού πολιτεύματος στην ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής τέχνης έφθασε μέχρι την πολιτική επικαιρότητα της εποχής του, εμπνέοντας τη Γαλλική Επανάσταση και τα αλυσιδωτά επαναστατικά κινήματα που εκδηλώθηκαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο. «Στην Αθήνα, ωστόσο, όπου μετά την εκδίωξη των τυράννων εγκαθιδρύθηκε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, στο οποίο συμμετείχε όλος ο λαός, ανυψώθηκε το πνεύμα του κάθε πολίτη και της ίδιας της πόλης πάνω απ’ όλους τους Έλληνες… Μαζί με τις επιστήμες εδώ εγκαταστάθηκαν οι Τέχνες, εδώ είχαν τη σημαντικότερη έδρα τους και από εδώ εξαπλώθηκαν σε άλλες χώρες» έγραψε σε μία μελέτη του.
Ο Βίνκελμαν θεωρείται ως ο πατέρας της Κλασικής Αρχαιολογίας. Προς αυτή την κατεύθυνση κλασική παραμένει η μελέτη του Ιστορία της τέχνης της Αρχαιότητας (Geschichte der Kunst des Alterthums) η οποία εκδόθηκε στη Δρέσδη το 1764.
Ο Βίνκελμαν είχε άδοξο τέλος καθώς δολοφονήθηκε το 1768 στην Τεργέστη από έναν άνθρωπο του υποκόσμου.